Sự thống nhất hài hòa giữa triết học và thi ca

NHỊP ĐIỆU THỜI GIAN

(thơ Paul Nguyễn Hoàng Đức)

---

SỰ THỐNG NHẤT ĐẾN HÀI HÒA GIỮA CON NGƯỜI LÝ TRÍ LỖI LẠC TRÊN CÁNH ĐỒNG TRIẾT HỌC VÀ CON NGƯỜI NGHỆ SĨ TÀI HOA TRÊN ĐÔI CÁNH THI CA

Thời Gian!

Bao nhiêu giấy mực cho vừa nỗi ám ảnh lớn nhất của nhân loại?! Con người được xem là thông thái, là ở trên mọi loài chính vì chúng ta có khả năng tư duy mà các loài động vật khác không có và cũng chính điều đó biến chúng ta thành loài sợ chết bậc nhất bởi mỗi giây trôi qua ta ý thức được rằng mình đang tiến gần cái chết thêm một bước.

Quá Khứ - Hiện Tại – Tương Lai những cái tên mang trong chính nó cảm xúc nhiều hơn cả nghĩa đen, có khi chúng ập trên trong ta như những thán từ mỹ miều, có khi chúng giày vò ta đến quằn quại trong vòng xoáy suy tư bất tận của mình, và, đau đớn hơn, Quá Khứ - Hiện Tại – Tương Lai ba thứ tưởng như là hiện thân của Thời Gian ấy là gì? Con người có thực sự nắm bắt được không khi mà sự phân tách chúng còn là một dấu hỏi khổng lồ. Nhà bác học Albert Einstein khẳng định: “The distinction between the past, present, and future is only a stubbornly persistent illusion.” – “Sự phân biệt giữa quá khứ, hiện tại, và tương lai chỉ là một sự ám ảnh dai dẳng đến ngoan cố.”

Thử dành ra vài phút để nghĩ về câu nói trên chúng ta chắc chắn sẽ gặp nhau ở tâm vòng xoáy thời gian ấy. Thời gian là thuộc tính của vận động, khắc giờ hiện tại là khắc giờ đang lùi vào quá khứ và đón nhận cái kế tiếp nó – tương lai. Vậy làm sao hiểu được thời gian khi mà nó vừa ở trong ta lại vừa ở ngoài ta? Rõ ràng cảm nghiệm thời gian ở mỗi người là khác nhau và dù trong cùng một người ở mỗi thời điểm lại khác nhau thêm nữa. Ta thường nghe nói “một ngày quá dài”, “một năm qua nhanh chóng” và khi đợi chờ “một giờ trôi như hằng thế kỷ”… Giữa bộn bề riêng tư ấy thời gian lại là thứ không của riêng ai, chúng ta phải quy về cái chung nhất nơi nhịp gõ của chiếc kim đồng hồ vô cảm. Vô cảm đến ám ảnh.

Trong nỗi ám ảnh chung của nhân loại ấy, nghệ thuật là nơi mà thời gian được khai quật, được cày xới, được bóc tách đến tận cùng nhất có thể và nghiễm nhiên thay, đôi cánh thời gian vẫn chao liệng giữa thinh không để lại sự giày vò, mòn mỏi, khát khao gặm nhấm hằng thế hệ. Người ta có thể họa được sự vô cùng của không gian nơi các chân trời nối tiếp chân trời trải dài miên viễn hay một góc tối bé tẻo tèo teo như miệng hang ổ kiến nhưng không dễ gì vẽ được sự khôn cùng huyền nhiệm của thời gian trải dài trên năm tháng nối đuôi nhau hay sự mỏi mòn trong tâm thức người chờ đợi khi thời gian như chia nhỏ đến mili giây. Hội họa đã thế, thi ca cũng chẳng khá hơn. Thi nhân, trước hết là con người, nên không làm sao vượt qua được nỗi ám ảnh thời gian và họ tìm mọi cách rỏ tâm tư qua ngòi bút của mình.

Trước đây, khi bài Thời Gian của thi sĩ Xuân Diệu đến được với giới phê bình, nhà phê bình Phan Văn Hùm đã nhìn ra và tiên đoán cho một kỷ nguyên thi ca triết học đang sắp sửa mở ra. Chúng ta sẽ cùng đọc lại những vần thơ mới mẻ khuynh đảo một thời ấy.

Thời Gian (thơ Xuân Diệu)

Dưới thuyền nước trôi;

Trên nước thuyền chuồi.

Và nước, và thuyền

Xuôi dòng đi xuôi.

Nước không vội vàng

Cũng không trễ tràng.

Thuyền không chậm chạp

Nhưng không nhẹ nhàng.

Nước trôi, vô tri,

Vô tình, thuyền đi.

Nước không biết thuyền;

Thuyền biết nước chi?

Cứ thế luôn ngày,

Trôi mà như bay,

Nước, thuyền đi mãi,

Luôn trong đêm dày.

Trăng thu gió hè,

Đổi bờ thay đê,

Nước, thuyền xuống biển:

Thuyền không trở về...

Nước cũng mất luôn...

- Nhưng nước còn nguồn:

Thuyền chìm, trong lúc

Đêm ngày nước tuôn...

Thi sĩ cảm nhận thời gian bằng trực giác nhiều hơn là suy lý triết học “Dưới thuyền nước trôi; Trên nước thuyền chuồi…” Sự hiển lộ của thời gian biểu hiện qua các ngấn tích thời gian “Trăng thu gió hè, Đổi bờ thay đê,” điều mà chúng ta, người trần mắt thịt dễ nhìn thấy hơn hết. Dù vậy, trong thời điểm mới mẻ nhất của chữ quốc ngữ và giao thoa với sách vở đến từ phương Tây ấy, sự dấn thân và tỏ bày một khái niệm khó nắm bắt như thời gian là điều vô cùng đáng quý.

Cùng thời ấy, Màu Thời Gian của Đoàn Phú Tứ cũng để lại một dấu ấn khó phai trong lòng bạn đọc yêu thơ.

Màu Thời Gian (thơ Đoàn Phú Tứ)

Sớm nay tiếng chim thanh

Trong gió xanh

Dìu vương hương ấm thoảng xuân tình

Ngàn xưa không lạnh nữa, Tần phi

Ta lặng dâng nàng

Trời mây phảng phất nhuốm thời gian

Màu thời gian không xanh

Màu thời gian tím ngát

Hương thời gian không nồng

Hương thời gian thanh thanh

Tóc mây một món chiếc dao vàng

Nghìn trùng e lệ phụng quân vương

Trăm năm tình cũ lìa không hận

Thà nép mày hoa thiếp phụ chàng

Duyên trăm năm dứt đoạn

Tình một thuở còn hương

Hương thời gian thanh thanh

Màu thời gian tím ngát

Ồ, lạ thay! Thi sĩ ngửi được cả mùi hương thời gian và nhìn ra được cả sắc tím ngát của nó. Bài thơ vừa thực vừa mơ, chủ đề không hề lạ mà biến hóa ảo diệu khôn lường. Tuy nhiên, nếu xét riêng cách thi sĩ chạm vào phạm trù mà khoa học và triết học nghiên cứu rất nhiều là thời gian thì dường như đấy chỉ mới là cái chạm hờ. Sự biến hóa hữu thể không nhìn thấy được (là thời gian) theo chiều cảm nhận của xúc giác ngửi và nhìn ấy cho thấy sự bất lực của nhà thơ trước một khái niệm quá khó để nắm cái lõi của nó để từ đó diễn đạt ra một cách rành rẽ tường minh.

May thay, kỷ nguyên thi ca triết học được dự báo và chờ đợi trước đây đã đi đúng đường ray lịch sử, thật rõ ràng, thật mạch lạc Nguyễn Hoàng Đức có thể làm hài lòng bạn đọc đang loay hoay tìm một định nghĩa kiện toàn cho thời gian bằng cả tư duy suy lý và sự tài hoa nghệ thuật của mình.

“Tích tạch tạch ...

Thời gian nặng nhọc chuyển mình

Bánh xe đồng hồ

Nhích dần về điểm luân hồi

Không Giờ!

Ngày cũ lặng trôi ấp ủ

Men sáng của bình minh mới

Ôi, thời gian!

Ngươi có phải hư vô

Không buổi khai sinh

chẳng ngày tận thế?

Ngươi là ánh sáng hay đêm tối?

Mà dồn đuổi hoàng hôn đến tận chân trời

Gom nhặt những tia sáng tàn phai như báu vật

dệt tơ cho tấm thảm ban mai

ngập ngừng chân mây luyến tiếc

lòng bóng đêm huyền nhiệm diệu kỳ?

Ngươi là ai?

vừa hiện mình trân trân

vừa giấu mình biền biệt

không chỉ với thiên thu

mà ngay trong khoảnh khắc

ngươi trở mình tại mốc số không

hóa dấu chấm của một ngày tàn

thành dấu ngoặc mở ra

cho mặt trời ló rạng!”

Vẫn là câu hỏi từ “muôn năm cũ”: Thời gian ôi, ngươi là ai? nhưng dưới ngòi bút Nguyễn Hoàng Đức thời gian hiện lên như một bức tranh vẽ cảnh hoàng hôn giao thoa giữa hai mảng sáng tối thật. Hoàng hôn cuối chân trời leo lắt từng vệt sáng dệt lên tấm thảm chân mây trong lòng bóng đêm huyền nhiệm. Kỳ vỹ làm sao, lung linh nhường nào ôi tài hoa của ngòi bút ấy. Hơn thế nữa, bức họa của thi nhân là một bức tranh động với chuỗi động từ “dồn đuổi, gom nhặt, luyến tiếc, ngập ngừng”. Bức tranh không vô hồn, bức tranh làm dậy sóng trong lòng người chiêm ngưỡng.

Trở lại với nỗi ám ảnh của con người khi thời gian “vừa hiện mình trân trân – vừa giấu mình biền biệt – không chỉ với thiên thu – mà ngay trong khoảnh khắc”, ta bắt gặp ở đây không chỉ sự vô cùng vô tận của thời gian mà còn là sự huyền bí của nó. Ta không thể phủ nhận thời gian, nó ở trong ta, trong vạn vật và trong vĩnh cửu. Sẽ chẳng có ta và sẽ chẳng có gì nữa trên thế giới này nếu không có thời gian, nếu mọi thứ chết trân ở nơi được coi là hiện tại vì không tịnh tiến đến tương lai thì hiện tại không còn là nó nữa cũng như không còn ta nữa. Sự huyền bí của thời gian cũng là sự huyền bí của Thượng Đế - Đấng tạo ra muôn loài vạn vật bằng con đường tạo ra thời gian. Thượng Đế hay Đấng Sáng Thế có hay không? Và Ngài ở đâu? Trong ta hay ngoài ta? Khi ta nhìn thấy vết tích bàn tay tạo tác của Ngài khắp mọi nơi, trong chính ta và trong vũ trụ, mà không thể khiến Ngài hiện ra để chất vấn một lần.

“Không buổi khai sinh – Chẳng ngày tận thế” chính là bản chất của vĩnh cửu, của Thượng Đế và của thời gian. Thời gian hỡi, ngươi có chết không khi mà “dấu chấm của ngày tàn” là “dấu ngoặc mở ra cho mặt trời ló rạng!” và “Ngày cũ lặng trôi ấp ủ - Men sáng của bình minh mới.”? Câu trả lời đã quá rõ, bình minh nối tiếp hoàng hôn, ngày nối tiếp đêm như con người ngủ rồi sẽ thức… Những hình ảnh thơ mang suy lý dẫn ta đến những suy tưởng xa hơn và khám phá bản chất biến đổi luân hồi của cuộc sống. Sự tài hoa của thi nhân không chỉ ở sự sắp đặt các hình ảnh có chủ đích các hình ảnh thơ mà còn nằm ở việc lựa chọn “điểm luân hồi” then chốt: Không giờ! Cột mốc ấy, khi mọi thứ trả về không cũng là khi điểm khởi đầu cho một vòng tuần hoàn mới bắt đầu. Và, những con số 00:00:00 luôn mang trong nó thật nhiều dự cảm cho người nào vô tình hay hữu ý bắt gặp nó.

Sự luân hồi và dự cảm về một cánh cửa khác đang mở ra sau khi cánh cửa này khép lại, hay sự sống sau sẽ bắt đầu nơi sự sống trước kết thúc cũng được thể hiện rất rõ ràng trong thơ của đại thi hào Rabindranat Targore trong bài thơ Endless Time – Thời Gian Vô Tận. Cùng đọc lại bài thơ này và bản dịch để thấy sự gặp nhau trong tư tưởng của hai nhà thơ, dù thời đại của họ cách xa nhau và cách thể hiện cũng khác nhau.

Endless Time

by Rabindranath Tagore

Time is endless in thy hands, my lord.

There is none to count thy minutes.

Days and nights pass and ages bloom and fade like flowers.

Thou knowest how to wait.

Thy centuries follow each other perfecting a small wild flower.

We have no time to lose,

and having no time we must scramble for a chance.

We are too poor to be late.

And thus it is that time goes by

while I give it to every querulous man who claims it,

and thine altar is empty of all offerings to the last.

At the end of the day I hasten in fear lest thy gate be shut;

but I find that yet there is time.

Thời Gian Vô Tận

(thơ Rabindranath Targore)

Ôi Thượng Đế, thời gian là vô tận trong tay Người.

Không gì đếm được những khắc giờ Người có.

Ngày và đêm trôi qua các thời đại nở tàn như những đóa hoa.

Chỉ mình Người biết cách chờ đợi.

Dưới tay Người, những thế kỷ nối tiếp nhau kiện toàn cho một đóa hoa dại nhỏ.

Chúng ta không có thời gian để mất,

và không có thời gian chúng ta phải đấu tranh giành cơ hội.

Chúng ta quá yểu để mà đến trễ.

Và như thế rõ ràng thời gian cứ trôi đi

khi tôi trao nó cho kẻ hay than phiền đang đòi hỏi nó

và bàn thờ của Người trống không mọi lễ vật đến cuối cùng.

Khi ngày đã tận tôi cuống cuồng trong sợ hãi rằng cánh cổng của Người sẽ đóng;

nhưng không, tôi nhận ra rằng vẫn còn có nó - thời gian.

(Lệ Hằng dịch)

Chúng ta – con người – luôn thấy mình nghèo nàn mọi thứ, luôn đấu tranh giật lấy mọi cơ hội về mình vì cho rằng mình không còn kịp nữa, thời gian chẳng còn nhiều trên đôi bàn tay chỉ chực già nua này. Nỗi sợ hãi về “cánh cổng của Người sẽ đóng” cứ lớn dần cùng với nỗi ám ảnh “ngày đã tận”, nhưng cuối cùng “tôi nhận ra rằng vẫn còn có nó – thời gian.” Thời gian chẳng hư hao hay dừng lại, câu thơ cuối cùng mang dự cảm về một sự luân hồi hay sự sống đời sau mà tác giả đang gieo niềm tin trong lòng người đọc.

Thật khó để cắt nghĩa thời gian một cách toàn vẹn và sự trải nghiệm thời gian cũng thật riêng tư. Bằng con mắt nhìn bao quát và tầm cao của trí tuệ, Nguyễn Hoàng Đức đã khái quát cho ta một bức tranh thời gian hoàn chỉnh đồng thời cũng là sự am hiểu cảm thông sâu sắc với mọi kiếp người trong cõi nhân sinh.

“Ngươi là bóng câu

vọt qua cửa những ngôi nhà hạnh phúc

là chân rùa

leo dốc đỉnh cô đơn

Ngươi nhẹ lâng lâng

Trên mũ người phong lưu

Nhưng nặng như chì

Trên vai kẻ khó

Ngươi đếm từng khắc

với kẻ yêu đương

nhưng thả trôi năm tháng

mặc những con tim chờ đợi

Ngươi là thiên sứ vui mừng

Bên nôi bé hài nhi

Là địa ngục gớm ghê

cạnh giường người hấp hối”

Hạnh phúc, cô đơn, phong lưu, khó nhọc, yêu đương, chờ đợi, vui mừng, hấp hối đủ mọi cung bậc cảm xúc, đủ mọi thăng trầm, đủ mọi sự kiện trong một cuộc đời toàn vẹn. Viết ra được những vần thơ trên thì nhà thơ, ngoài trí tuệ, còn cần một trái tim đủ lớn để ôm trọn mọi nỗi niềm.

Và đáng quý thay khi mọi dòng sông tư tưởng xuôi về biển cả gặp nhau nơi cửa biển phổ quát, ở đó mọi bèo ao sông suối, mọi rào chắn ngôn ngữ hay văn hoá, sắc tộc đã dạt lại đằng sau chỉ còn lại giá trị tinh thần chung cho nhân loại. Hơn một trăm năm trước, giá trị tinh thần trong thơ Nguyễn Hoàng Đức đã có mặt trong thơ của Henry Van Dyke.

Time Is

by Henry Van Dyke

Time is

Too Slow for those who Wait,

Too Swift for those who Fear,

Too Long for those who Grieve,

Too Short for those who Rejoice;

But for those who Love,

Time is not.

Thời Gian Chảy

(thơ Henry Van Dyke)

Thời gian

Trôi quá Chậm với ai Đợi Chờ

Trôi quá Nhanh với người Sợ Hãi

Lại quá Dài với kẻ Khổ Đau

Và quá Ngắn với người Hoan Hỉ

Nhưng với kẻ đang Yêu

Thời gian không tồn tại.

(Lệ Hằng dịch)

Henry Van Dyke là một tu sĩ, một nhà giáo dục người Mỹ đồng thời cũng là một tác gia có tiếng. Time Is (in trong tập Music and Other Poems, 1904) là bài thơ được nhớ đến nhiều nhất của ông. Nguyên bài thơ này được ông viết để làm lời đề tặng khắc lên chiếc đồng hồ mặt trời đặt trong khu vườn của một người bạn. Bài thơ đã được ngâm lên tại tang lễ của công chúa xứ Wales, Diana, và những buổi lễ tưởng niệm quan trọng khác.

Trong cái nhìn tổng thể, họ đã gặp nhau bằng sự rộng lớn của tâm hồn dù sự thể hiện trong Nhịp Điệu Thời Gian đi vào chi tiết một cách rành mạch hơn. Đấy là cách thời gian phản chiếu qua mỗi con người. Ngoài ra, là một nhà triết học, Nguyễn Hoàng Đức còn hướng vào khai thác sự hiển lộ của thời gian qua những khách thể khác nữa, để thấy rằng thời gian không chỉ huyền diệu trong tâm thức con người, riêng ở nơi con người mà còn huyền diệu với thiên nhiên trong muôn loài vạn vật.

“Ôi thời gian

Ngươi chảy đi

Tràn qua tất cả

Ngươi là điệu van chuyển mình

dập dình trên những dòng sông duyên dáng

là vũ điệu bao la của biển

dìu những cánh buồm say trên sóng nhạc

là thánh ca của muôn vàn bông tuyết

hát mùa gieo hạt trên những đỉnh mờ sương

là hòa điệu của những bàn chân

tấu cùng mặt đường muốn nhảy

là hành khúc vó ngựa dồn

cuốn lốc trên nẻo đường chinh phạt

là lời thổn thức của ánh trăng e lệ

rót trên môi những kẻ si mê

là hòa âm của muôn vạn côn trùng

tan vào đêm mặc khải

là tiếng reo của những hàng thông bên sóng thủy triều

giữ nhịp thở thiên thu của đất”

Vẫn đi trên con đường nguyên lý của ngành khoa học của mọi ngành khoa học, thi nhân trải đôi mắt triết lý của mình để nhìn mọi thứ trong sự vận động nhiệm màu của nó và rỏ xuống trang thơ những bức tranh hay khúc nhạc đậm sắc màu thi ca thuần túy, qua lăng kính của người nghệ sĩ để ta thấy những “dập dình, duyên dáng, bao la, sóng nhạc, thánh ca, hòa tấu, hòa âm, hành khúc, thổn thức, si mê…” Những dòng thơ lấp lánh tạo hình, say sưa tạo nhạc nâng hồn người đọc lên một nấc thang mới để, cùng với thi nhân, người đọc cũng nâng tầm ý thức lên một bậc rất xa.

“Ôi thời gian

Bài ca của ngươi là vô tận

nhịp điệu của ngươi là vô biên

ta chẳng rõ ngươi là ai

nhưng biết chắc một điều

ngươi không phải hư vô

bởi lẽ, chẳng bao giờ

ngươi muốn lật nhìn

dòng lịch sử của mình

qua những tờ giấy trắng!

sột soạt... sột soạt...

ngòi bút của ta lại muốn trở mình

hát một bài ca mới

lên giấy trắng tinh khôi.”

Hóa ra, tất cả đoạn đường ta đã mạo hiểm đi cùng thi nhân không phải là những chặng đường vu vơ phiêu lưu không cần đích đến mà ngược lại, tính mục đích của người thi sĩ này rất cao. Người dẫn ta đi một quãng thật xa, có ngờ vực, có thổn thức, có vui buồn… thật đủ đầy cho một kiếp nhân sinh, và có say mê, có rạo rực, có khát khao… thăng hoa trên con đường khám phá sự mầu nhiệm của cuộc sống. Nhưng tất cả sẽ chẳng là gì nếu chính ta không mang cho mình một mục đích, một lẽ sống bởi thời gian hay là vĩnh cửu chẳng bao giờ “muốn lật nhìn – dòng lịch sử của mình – qua những tờ giấy trắng!”

Thơ, trên hết, là những dòng chữ đã vút bay lên trên nghĩa tường minh thuần túy của nó để khơi gợi cảm xúc, tư tưởng, trí tuệ cao hơn, bên ngoài hình hài con chữ. “Những tờ giấy trắng” mà Nguyễn Hoàng Đức đặt vào đây đã làm được trọn vẹn điều này. Hình ảnh ẩn dụ “tờ giấy trắng” là biểu tượng cao nhất trong bài, tờ giấy trắng hay là những cuộc đời trắng tinh ý nghĩa, những cuộc nở và tàn không đọng lại cho vĩnh cửu một nét bút mờ. Trong tâm thế ấy, ta còn cần gì hơn là “trở mình” như tác giả để gấp rút làm điều gì đó, bùng nổ và quyết đoán, lưu dấu giữa dòng đời đang cuồn cuộn trôi về vĩnh cửu.

Phải tạo ra một ý nghĩa, một vết tích cho sự tồn tại của mình để cuộc đời không như “tờ giấy trắng”, đấy là tư tưởng của những vĩ nhân mà điển hình ta có thể gặp trong thơ của William Shakespeare.

Sonnet XII

By William Shakespeare

When I do count the clock that tells the time,

And see the brave day sunk in hideous night;

When I behold the violet past prime,

And sable curls all silver’d o’er with white;

When lofty trees I see barren of leaves

Which erst from heat did canopy the herd,

And summer’s green all girded up in sheaves

Borne on the bier with white and bristly beard,

Then of thy beauty do I question make,

That thou among the wastes of time must go,

Since sweets and beauties do themselves forsake

And die as fast as they see others grow;

And nothing ‘gainst Time’s scythe can make defence

Save breed, to brave him when he takes thee hence.

Xô-nê XII

(thơ William Shakespeare)

Khi tôi đếm thời gian vẳng từ chiếc đồng hồ quả lắc,

Và thấy ngày huy hoàng chìm dần vào đêm tối âm u;

Khi tôi ngắm bông hoa vi-ô-lét từ đỉnh sắc xuân xuống héo tàn,

Và hiện lên những lọn tóc đen hóa thành bạc trắng;

Khi tán cây sum sê tôi thấy sự trụi trơ của lá,

Nơi trước đây đàn gia súc trốn nắng dưới bóng râm,

Và những trảng xanh ngày hè quấn lại thành từng bó

Chất lên xe trơ đám râu lởm chởm bêu màu trắng,*

Vậy nên tôi nghi ngờ nhan sắc anh đang có

Theo thời gian tàn phá sẽ dần phai,

Cả những điều ngọt ngào và cái đẹp cũng tự thân từ biệt

Và chết nhanh như như lớp lớp thứ mới mọc thay mình;

Khi không gì chống được lưỡi hái Thời Gian cho anh tự vệ

Hãy để lại hạt giống của riêng mình để kiêu hãnh đối đầu khi nó mang anh đi.

(Lệ Hằng dịch)

Đại thi hào nước Anh cũng đếm nhịp thời gian từ chiếc đồng hồ và nhìn ra quy luật của tạo hóa. Mọi vật đang sống, đang xuân thì đều tiến đến lụi tàn, héo úa nhưng chính sự lụi tàn ấy lại là sửa soạn cho một mùa hồi sinh mới, như vụ mùa nối tiếp vụ mùa, khi thu hoạch vụ mùa này cũng là khi mở ra mùa vụ mới. Cuối cùng, thi hào hối thúc hãy để lại “hạt giống của riêng mình” như là cách lưu dấu vào vĩnh cửu vì sự luân hồi sẽ không có điểm dừng.

Đi từ cánh rừng mênh mông triết học, Nguyễn Hoàng Đức ôm nguyên lý bay thẳng vào thi ca trên đôi cánh tài hoa.

“Ôi thời gian!

Ta chẳng hiểu ngươi là ai?

Song thấy rõ

Ngươi là ngày và đêm

Ánh sáng và bóng tối

Là khoảnh khắc sánh vai cùng vĩnh cửu

Là hữu thể bay trên cánh hư vô”

“Hữu thể” được hiểu là “cái là”, “cái có” được xem là trung tâm của triết học kinh điển. Với những ai chưa từng tiếp xúc với triết học có thể sẽ mơ hồ nhưng chung quy lại vẫn có thể tiếp nhận thông điệp của bài thơ bơi người thi nhân ấy không đóng băng tâm hồn theo nguyên lý cứng mà ngược lại, hồn thơ vẫn uyển chuyển, say sưa, dào dạt và hồn nhiên làm sao.

Người mang hết thảy thanh âm cuộc sống vào trang thơ cốt để thể hiện cho bằng hết những nhịp gõ của thời gian và vừa vặn thay, những thanh âm ấy ngân lên như những ca từ đẹp của cuộc sống và không mảy may chút sượng sùng.

“Tích tạch tạch ...

Thời gian nặng nhọc chuyển mình…”

“tíc tắc... tíc tắc...

ta chẳng hiểu được ngươi

nhưng mà biết

đó là nhịp đập miệt mài

của trái tim vũ trụ

là nhịp thở ngọt ngào của đất mẹ dịu hiền

đang hồi sinh cho từng cây cỏ

là tiếng rỏ của những hạt sương

gấp gáp tắm gội lớp bụi trần

cho những nụ hoa lòng thấp thỏm

sợ mình không kịp nở nụ cười

chào đón nắng long lanh

của ban mai trong trẻo”

“phầm phập phầm...

nhặt khoan tiếng kim giây

cắt dòng thời gian

tựa mái chèo buông

chém ngọt dòng sông

một khoảnh khắc xén ngang vĩnh cửu

vật lòng lặng lẽ”

“xình xịch... xình xịch...

nhịp con tầu chuyển bánh

băng trên đường ray

buông những thán từ

Tu hu! Tu hu...

từ lồng ngực khát khởi hành”

Tiếng thơ đi có khi nhẹ như bước chân ngọc nữ thời gian có khi quẫy đạp mạnh mẽ, có khi lại nặng tựa hồ bánh con tàu nghiến xuống đường ray.

Thời gian ư? Ngươi là ai? Và Ngươi đến để làm gì?

Thôi hãy tạm gửi lại tất cả cho cao xanh để chớp lấy một “khoảnh khắc xén ngang vĩnh cửu - thả hồn xao xuyến” cùng thi nhân và hà cớ chi tiếc một lời chúc mừng vì xưa nay viết về thời gian sâu như thế, rộng như thế, dập dình khoan nhặt thiết tha như thế đã mấy ai?!

***

Chú thích:

*Câu thơ số 7 và 8 “And summer’s green all girded up in sheaves - Borne on the bier with white and bristly beard,” mang hình ảnh của cánh đồng lúa mỳ khi mùa vụ đến, trước đây, người ta thu hoạch lúa mỳ bó thành bó chất lên xe chở về và những cánh đồng vừa được thu hoạch lởm chởm gốc lúa mỳ như những đám râu. Ngoài ra, từ “bier” còn có nghĩa là kiệu khiêng quan tài (hình ảnh cái chết). (Theo Oxquarry Books Ltd)

Đà Nẵng, 28/07/2019

Lệ Hằng

***MỜI BẠN ĐỌC THƠ***

NHỊP ĐIỆU THỜI GIAN

Nguyễn Hoàng Đức

Tích tạch tạch ...

Thời gian nặng nhọc chuyển mình

Bánh xe đồng hồ

Nhích dần về điểm luân hồi

Không Giờ!

Ngày cũ lặng trôi ấp ủ

Men sáng của bình minh mới

Ôi, thời gian!

Ngươi có phải hư vô

Không buổi khai sinh

chẳng ngày tận thế?

Ngươi là ánh sáng hay đêm tối?

Mà dồn đuổi hoàng hôn đến tận chân trời

Gom nhặt những tia sáng tàn phai như báu vật

dệt tơ cho tấm thảm ban mai

ngập ngừng chân mây luyến tiếc

lòng bóng đêm huyền nhiệm diệu kỳ?

Ngươi là ai?

vừa hiện mình trân trân

vừa giấu mình biền biệt

không chỉ với thiên thu

mà ngay trong khoảnh khắc

ngươi trở mình tại mốc số không

hóa dấu chấm của một ngày tàn

thành dấu ngoặc mở ra

cho mặt trời ló rạng!

tíc tắc... tíc tắc...

ta chẳng hiểu được ngươi

nhưng mà biết

đó là nhịp đập miệt mài

của trái tim vũ trụ

là nhịp thở ngọt ngào của đất mẹ dịu hiền

đang hồi sinh cho từng cây cỏ

là tiếng rỏ của những hạt sương

gấp gáp tắm gội lớp bụi trần

cho những nụ hoa lòng thấp thỏm

sợ mình không kịp nở nụ cười

chào đón nắng long lanh

của ban mai trong trẻo

phầm phập phầm...

nhặt khoan tiếng kim giây

cắt dòng thời gian

tựa mái chèo buông

chém ngọt dòng sông

một khoảnh khắc xén ngang vĩnh cửu

vật lòng lặng lẽ

lấp láy... lấp láy

những vì sao dặt dìu

đôi bàn chân nhấp nháy

chìm trong vũ điệu

mặc vòm trời trầm ngâm khơi vực thẳm

thả hồn xao xuyến

xình xịch... xình xịch...

nhịp con tầu chuyển bánh

băng trên đường ray

buông những thán từ

Tu hu! Tu hu...

từ lồng ngực khát khởi hành

Ôi thời gian!

Ta chẳng hiểu ngươi là ai?

Song thấy rõ

Ngươi là ngày và đêm

Ánh sáng và bóng tối

Là khoảnh khắc sánh vai cùng vĩnh cửu

Là hữu thể bay trên cánh hư vô

Ngươi là bóng câu

vọt qua cửa những ngôi nhà hạnh phúc

là chân rùa

leo dốc đỉnh cô đơn

Ngươi nhẹ lâng lâng

Trên mũ người phong lưu

Nhưng nặng như chì

Trên vai kẻ khó

Ngươi đếm từng khắc

với kẻ yêu đương

nhưng thả trôi năm tháng

mặc những con tim chờ đợi

Ngươi là thiên sứ vui mừng

Bên nôi bé hài nhi

Là địa ngục gớm ghê

cạnh giường người hấp hối

*

Ôi thời gian

Ngươi chảy đi

Tràn qua tất cả

Ngươi là điệu van chuyển mình

dập dình trên những dòng sông duyên dáng

là vũ điệu bao la của biển

dìu những cánh buồm say trên sóng nhạc

là thánh ca của muôn vàn bông tuyết

hát mùa gieo hạt trên những đỉnh mờ sương

là hòa điệu của những bàn chân

tấu cùng mặt đường muốn nhảy

là hành khúc vó ngựa dồn

cuốn lốc trên nẻo đường chinh phạt

là lời thổn thức của ánh trăng e lệ

rót trên môi những kẻ si mê

là hòa âm của muôn vạn côn trùng

tan vào đêm mặc khải

là tiếng reo của những hàng thông bên sóng thủy triều

giữ nhịp thở thiên thu của đất

Ôi thời gian

Bài ca của ngươi là vô tận

nhịp điệu của ngươi là vô biên

ta chẳng rõ ngươi là ai

nhưng biết chắc một điều

ngươi không phải hư vô

bởi lẽ, chẳng bao giờ

ngươi muốn lật nhìn

dòng lịch sử của mình

qua những tờ giấy trắng!

sột soạt... sột soạt...

ngòi bút của ta lại muốn trở mình

hát một bài ca mới

lên giấy trắng tinh khôi.

Hà Nội, đêm 19/12/1996