Phím thơ hồng dào dạt rung lên để lại tiếng vọng về con người trách nhiệm của thi nhân

PHÍM THƠ RUNG

(thơ Paul Nguyễn Hoàng Đức)

***

MỘT PHÍM THƠ HỒNG DÀO DẠT RUNG LÊN ĐỂ LẠI TIẾNG VỌNG VỀ CON NGƯỜI TRÁCH NHIỆM CỦA THI NHÂN

Lệ Hằng

*****

Robert Frost, nhà thơ người Mỹ nổi tiếng với bốn lần đoạt giải Pulitzer, đã nói rằng: “Poetry is when an emotion has found its thought and the thought has found words.” Nghĩa là: Thi ca cất lên khi cảm xúc tìm thấy tư tưởng và tư tưởng tìm thấy lời. Vâng, sẽ không có thi ca ngụ trên những tâm hồn vô cảm. Hơn ai hết, trái tim người thi sĩ là nơi dạt dào, khao khát, vẫy vùng và cháy bỏng nhất. Nhưng cảm xúc chỉ dẫn đến giá trị khi nó được dẫn dắt bởi tư tưởng và tìm thấy tư tưởng như con người cần tìm bến đỗ cho đời mình. Cuối cùng, tư tưởng mang theo cảm xúc làm hành trang để bước vào một chặng đường mới tìm kiếm “lời” thích hợp để biểu đạt chính mình.

Như vậy, thi ca, hay thơ, là trái ngọt sau quá trình tích lũy và biến đổi đến đồng nhất từ cảm xúc lên tư tưởng và cuối cùng thành tựu bởi tài năng trong nghệ thuật ngôn từ của người cầm bút. Phím Thơ Rung của thi sĩ Nguyễn Hoàng Đức là một trái ngọt như thế, cảm xúc, tư tưởng, bút pháp hòa quyện trong nhau và cùng nhau tạo nên bức chân dung của một con người trách nhiệm. Và đồng thời, tất cả dao động, cộng hưởng để ngân lên bản nhạc mang tiếng vọng về con người trách nhiệm, rằng thi ca không phải là mang cảm xúc lang thang vãi trên cánh đồng nhân sinh đầy trắc ẩn mà là con đường khắc khoải tìm chân lý trong nỗi đau đồng loại.

“Giai điệu tấu bè cao

Cho những con đường khát khao, rướn qua non

Băng mình

Khỏi lớp sương mờ, đối thoại cùng mây gió

Giai điệu tấu bè trầm

Cho những vực thẳm khơi lòng trắc ẩn

Mở hồn chan chứa

Niềm u uẩn cho những chặng đường lắng đọng”

Có thể nói những trang thơ của Nguyễn Hoàng Đức phong phú trong đề tài, góc nhìn, tâm thế của thi nhân nhưng luôn đồng nhất trong tư tưởng. Rằng, thi nhân không phải là kẻ say kẻ điên kẻ mộng thoát lên tiên khỏi khổ ải trần ai mà ngược lại, chân phải luôn chạm đất, phải đi giữa mênh mông khổ đau và hoan lạc của một kiếp người trong toàn vẹn ý nghĩa của nó để:

“Cơ thể đau mùa sống

Tâm hồn đau mùa luân chuyển khoái lạc và đau khổ” 

(Hoài Niệm Mùa Thu – Nguyễn Hoàng Đức)

Là thi nhân trước tiên là phải sống. Phải vui vẻ hoan ca nơi “giai điệu tấu bè cao” để tâm hồn được “khát khao” được bay bổng “băng mình khỏi lớp sương mờ đối thoại cùng mây gió”. Đấy là lúc thi nhân ngước lên cao, nuôi lớn tâm hồn mình. Nhưng, như một bản nhạc phải có nốt cao nốt thấp có thăng có giáng, thi sĩ không thể mãi ru hồn mình khỏi lớp sương mù giăng kín cuộc đời mà phải thâm trầm trong những “giai điệu tấu bè trầm” ở những vực thẳm của “niềm u uẩn” và “ lòng trắc ẩn” để mở hồn ra đón lấy tất cả khổ đau kiêu hãnh như khi đón lấy “giai điệu tấu bè cao” ấy.

Hình ảnh thơ mang tính biểu tượng cao, vừa khắc họa chân dung người thi sĩ, mạnh mẽ, chủ động, kiêu hùng “Ta đi…” lấy mây trời phiêu diêu làm tri kỉ, lấy vực thẳm trắc ẩn làm tri âm lại vừa gợi mở, nhắc nhớ đến vị thế của thi nhân trong cuộc đời. Con đường thơ ấy là con đường không bằng phẳng êm ru cũng không toàn gai góc khiến chân mãi sưng vù rớm máu mà là cả hai cung bậc ấy quyện lại để dẫn về một đích duy nhất: chân lý!

“Bản trường ca chuyển đoạn

Mọi con đường dâng cao khúc đi tìm chân lý, rằng:

Những con đường chẳng bao giờ không mở ra

những con đường

Đường nối đường không nghỉ

Đường chẳng thể dứt đường !

Và đôi chân sinh ra

Không đóng xuống ven đường

Như cột mốc !

Chúng bước đi

Bước này nối bước kia

Trên các nẻo đường đi tìm chân lý”

Từ nhận thức về trách nhiệm, thi sĩ dần nhận ra rằng con đường “vác thập giá thi ca” không dừng lại ở nơi cuối tầm mắt mà còn nối dài thêm, thêm mãi cho đến khi hành hương về bên kia sự sống bởi “đường nối đường không nghỉ - đường chẳng thể dứt đường!” Trách nhiệm của thi nhân chẳng còn gì khác hơn là dấn thân trên mọi nẻo, khắc khổ và vinh quang, bởi như lẽ hiển nhiên “đôi chân sinh ra – không đóng xuống ven đường – như cột mốc!”. Đôi chân thi nhân trên con đường nghệ thuật lại càng không thể đóng xuống ven đường, lại càng không thể đứng yên một chỗ bởi chậm một bước thôi, lạc quên một bước thôi thì trăm năm hữu hạn đã nằm sau gót.

Điệp khúc “Ta đi” được nhắc đi nhắc lại đến ba lần và mỗi lần nhắc là một lần mở ra một chân trời nghệ thuật lung linh huyền nhiệm.

“Ta đi

Trôi trên con đường rung phím từ muôn cột mốc

Dòng hành khúc bất tận thì thầm rẽ về

Muôn ngả”

“Ta đi

Dãy đèn đường

Lượn cuối phố xa như dải ngân hà

Chảy giữa trời sao

Đèn xe muôn vàn ánh

Vùn vụt trôi như lấp lánh sao bay giữa hai bờ”

“Ta đi

Trôi trên hòa thanh ba bè của :

Sao trời,

Đèn sáng,

Và đường đất”

Cùng với thi nhân, ta bước vào một thế giới thơ kỳ ảo, sống động, hùng vĩ và cô đơn. Cô đơn vì ngoài bóng dáng của thi nhân ta chẳng thể nào tìm ra được hình bóng một ai khác. Con đường nghệ thuật là một con đường lộng lẫy và quạnh hiu, chỉ có thi nhân với sao trời trên cao, đèn sáng trước mặt và đường đất dưới chân.

Biểu tượng lồng trong biểu tượng xoáy ta vào miền suy tưởng không thể nào dứt ra được. Sao trời tít trên cao, xa vời và hứa hẹn như thiên đường luôn nằm phía trước, trên đầu ta và ta không thể giang tay là với tới. Hay đấy chính là hình ảnh của ngày mai, ngày mai bao giờ cũng đẹp, cũng lung linh gọi mời bàn chân khai phá. Và đèn sáng, đèn sáng là thứ ta định vị được chạm tay vào được. Nó chiếu rọi vào người ta, đồng hành và soi sáng mặt đường ta đang bước như hiện tại đang soi chiếu cuộc đời ta. Rất gần và rất thực. Cuối cùng, dưới chân ta sẽ là đường đất. Con đường đất thịt không thể phát ra ánh sáng soi chiếu dẫn dắt nhưng chính nó đang nâng đỡ bước chân thi nhân đi băng qua hiện tại tiến đến tương lai.

Phím Thơ Rung khiến người đọc dạt dào trôi trên cảm xúc, khắc khoải hành hương cùng tư tưởng và quay cuồng trong những hình ảnh thơ vừa thực vừa ảo vừa gần vừa xa.

Ý thức của người thi sĩ khi: “Ta đi – Trôi trên thanh ba bè của: Sao trời, Đèn Sáng, Và đường đất” phải chăng là ý thức của một người bước đi trên quá khứ, băng qua ánh sáng trần trụi của hiện tại, nhắm đến tương lai lấp lánh những sắc màu tư tưởng trên đôi chân cứng cỏi dám nhận lãnh trách nhiệm khổ hạnh của mình. Trách nhiệm ấy được thể hiện cao nhất và rõ nhất trong:

“Sông Trời mắc cửu

Cuốn vào xoáy

Nơi ánh sáng từ bao ngọn đèn chụm lại

Bóng ta tỏa đi muôn ngàn phía

Như những cánh hoa mơ hồ huyền nhiệm

Từ tăm tối

Khát vọng vươn về những miền ánh sáng”

Thi nhân khẳng định vị trí trung tâm của mình trong tương quan với vạn vật. “Nơi ánh sáng từ bao ngọn đèn chụm lại – Bóng ta tỏa đi muôn ngàn phía.” Có thể nói đây là sứ mệnh khắc khổ của thi ca cũng như trách nhiệm nặng nề mà thi nhân phải gánh lấy để bóng mình, cuộc đời mình, thơ mình vượt ra khỏi nơi mình đang đứng tỏa đi muôn ngàn phía, soi rọi cho muôn ngàn kiếp người, muôn ngàn cuộc đời khác trong “khát vọng vươn về những miền ánh sáng”.

Cao đẹp thay thi ca! Vinh quang thay thi nhân!

Một vinh quang không tự nhiên mà đến mà thi nhân phải hòa lòng mình trong “sóng âm ba” của nhân loại.

“Dặt dìu vô tận

Lòng dạt dào hòa sóng âm ba

Đập vách tâm hồn vọng lại

Dựng lên những vần thơ

Không khi nào muốn dứt…”

“Sóng âm ba” ấy, với thi nhân, chính là những dao động liên hồi trong cuộc sống. Những dao động mang đầy đủ hạnh phúc và khổ đau, thanh thản và day dứt, tha thứ và thù hận, vinh quang và tủi nhục… Để sóng âm ba có thể “đập vách tâm hồn vọng lại – Dựng lên những vần thơ” thì chính thi nhân phải hòa mình vào trong bản hoan ca, phải gặm nhấm mình trong nỗi đau và nghiền nát trái tim theo từng mảnh đời thế tục để thơ cất lên mang tiếng vọng cuộc đời.

Trôi theo nhịp thơ trúc trắc của Nguyễn Hoàng Đức ta như trôi vào một thế giới nghệ thuật đầy rung cảm và gai góc. Dường như người thi nhân này không bao giờ có thể đổi ý nghĩa để lấy sự êm tai. Trong khi các nhà thơ khác gọt giũa cho bài thơ của mình lướt thật êm khi ngâm lên bên tai người đọc thì Nguyễn Hoàng Đức thẳng thừng gạt bỏ những vần vè để thơ cháy hết mình cho tư tưởng, miễn là nói ra được điều cần nói. Có lẽ nhà thơ cũng ý thức được rằng không có gì là kiện toàn tuyệt đối nên ông chỉ nghiêng về duy nhất một hướng chính là kiện toàn ý nghĩa trong những hình ảnh thơ mà bỏ rơi sự dễ chịu có thể mang lại hài lòng nhất thời cho bạn đọc yêu thơ. Làm được như vậy ấy là bản lĩnh của người cầm bút.

Phím Thơ Rung! Vâng, phím thơ ấy đã rung lên theo “hành khúc bất tận” về chân lý, để lại một tiếng vọng sâu sắc về con người bản lĩnh và trách nhiệm của thi nhân.

Đà Nẵng, 11/07/2019

Lệ Hằng 

***MỜI BẠN ĐỌC THƠ***

PHÍM THƠ RUNG

Thơ Nguyễn Hoàng Đức

Ta đi

Trôi trên con đường rung phím từ muôn cột mốc

Dòng hành khúc bất tận thì thầm rẽ về

Muôn ngả

Cùng lúc

Mọi con đường lớn nhỏ hòa vang bản

Trường ca mặc khải

Giai điệu tấu bè cao

Cho những con đường khát khao, rướn qua non

Băng mình

Khỏi lớp sương mờ, đối thoại cùng mây gió

Giai điệu tấu bè trầm

Cho những vực thẳm khơi lòng trắc ẩn

Mở hồn chan chứa

Niềm u uẩn cho những chặng đường lắng đọng

Bản trường ca chuyển đoạn

Mọi con đường dâng cao khúc đi tìm chân lý, rằng:

Những con đường chẳng bao giờ không mở ra

những con đường

Đường nối đường không nghỉ

Đường chẳng thể dứt đường !

Và đôi chân sinh ra

Không đóng xuống ven đường

Như cột mốc !

Chúng bước đi

Bước này nối bước kia

Trên các nẻo đường đi tìm chân lý

Ta đi

Dãy đèn đường

Lượn cuối phố xa như dải ngân hà

Chảy giữa trời sao

Đèn xe muôn vàn ánh

Vùn vụt trôi như lấp lánh sao bay giữa hai bờ

Sông Trời mắc cửu

Cuốn vào xoáy

Nơi ánh sáng từ bao ngọn đèn chụm lại

Bóng ta tỏa đi muôn ngàn phía

Như những cánh hoa mơ hồ huyền nhiệm

Từ tăm tối

Khát vọng vươn về những miền ánh sáng

Ta đi

Trôi trên hòa thanh ba bè của :

Sao trời,

Đèn sáng,

Và đường đất

Dặt dìu vô tận

Lòng dạt dào hòa sóng âm ba

Đập vách tâm hồn vọng lại

Dựng lên những vần thơ

Không khi nào muốn dứt…

Hà Nội 03/01/1997