Vũ điệu hồi sinh trên nền nhạc khát khao đòi tận hiến

MƯA ĐÊM

(Thơ Paul Nguyễn Hoàng Đức)

***

VŨ ĐIỆU HỒI SINH TRÊN NỀN NHẠC KHÁT KHAO ĐÒI TẬN HIẾN

Lệ Hằng

Lạc vào Mưa Đêm ta lạc vào mê cung của những thanh âm cuống cuồng, gấp gáp, dồn dập, thiết thao… Cái mê cung ấy thi nhân đã dày công dàn dựng để những thanh âm ngân lên đập “vách tâm hồn” vọng lại khúc khát khao mang lời ca tận hiến. Dứt khoát và mãnh liệt, đấy là những gì ta, với tư cách là một kẻ lãng du trong một chiều rong chơi lạc bước đến vườn thơ Nguyễn Hoàng Đức, cảm nhận được ngay tức thì mỗi khi đôi chân trần lấm lem thế tục vô tình dừng lại trước một thi phẩm bất kỳ trong vườn thơ ấy, như cách Mưa Đêm được bắt đầu:

“Giấc ngủ thiếp vùi trong hoang mạc mùa đông

cạn kiệt

mang cơn khát của những lá vàng thoi thóp

bị rút máu xanh

mê mệt ngủ

ấp ủ sắc úa phai thành men hy vọng

Ào, Ào , Ào…

Xào xạc tiếng gió heo may

Cháy lòng trên những họng đá cào

khắc khổ

ùa về hớp lấy bụm sương giăng đang vắt kiệt

giọt lệ cuối cùng

bón sữa cho những mầm non dại cố ươm sự sống

của mình

trong cơn mơ thỏa khát mưa phùn”

Trong thế giới thơ của Nguyễn Hoàng Đức, sự bảng lảng mênh mang mơ hồ dường như không có chỗ đứng. Với ông, có lẽ sự mãnh liệt mới chính là sự sống. Hình ảnh trong thơ ông không bao giờ chịu đứng lưng chừng giữa miền xúc cảm mà phải luôn chạy về vô cực. Lạnh ư? phải đến nơi “cả cánh loài chim cũng rụng”. Nóng ư? phải theo chân khách bộ hành băng qua những Gô-bi hay những Sa-ha-ra bỏng rát. Khát ư? Phải là cơn khát “của những lá vàng thoi thóp bị rút máu xanh mê mệt ngủ...” Hay: “cháy lòng trên những họng đá cào khắc khổ ùa về hớp lấy bụm sương giăng đang vắt kiệt giọt lệ cuối cùng”.

Hình ảnh thơ lạ và đẹp đến mê ly nhưng không lãng mạn ru ngủ tâm hồn mà lúc nào cũng khiến kẻ lãng du là ta thon thót giật mình. Sự sống hiện hình từ trong cái chết, hy vọng gieo mầm từ trong tuyệt vọng. Khắc giờ đang sống là khắc giờ tiến dần về héo úa, tàn phai nhưng cũng là khắc giờ ấp ủ, chuẩn bị, “bón sữa” cho một mầm sống khác, mới mẻ và liên hồi. Đây cũng là quan niệm của nhà triết học Socrate khi ông nói: Người ta sống đang vận hành đến cái chết, giống như thức đang tiến đến buồn ngủ. Đến khi ngủ kỹ thì thức dậy vì thế chết kỹ cũng sẽ sống lại.

Là một người say mê triết học và dành cả cuộc đời để tìm kiếm, nghiên cứu, rồi đằm mình trong những nguyên lý cắm trên cội rễ nền triết học nhân loại, chiếc lá vàng của Nguyễn Hoàng Đức không vàng queo quắp rồi rụng xuống, rồi mục rữa, rồi biến mất như những gì đôi mắt tầm thường của ta vẫn nhìn thấy. Chiếc lá vàng ấy trong cơn thoi thóp mê mệt “bị rút máu xanh” không ngủ luôn, ngủ hẳn, ngủ thiên thu mà “ấp ủ sắc úa thành men hy vọng” cho sự sống đến sau nó. Và ngọn gió heo may “cháy lòng trên những họng đá cào khắc khổ” cũng ùa dậy hớp sương “đang vắt kiệt giọt lệ cuối cùng” để “bón sữa cho những mầm non dại”… Cái khắc khổ trước ôm lấy cái khắc khổ sau, cơn khát này rướn mình khỏa lấp cho cơn khát khác cháy kiệt hơn mình để ủ men, để ươm mầm sự sống. Đấy là tận hiến!

Nhưng, sự tận hiến tưởng chừng đã đạt đến mức biểu tượng ấy vẫn chưa phải là đỉnh cao khi mà mê cung thi nhân đã dựng tiếp tục dắt ta đi và đẩy ta vào một sự choáng ngợp mới, cao hơn, lộng lẫy hơn và thống thiết hơn.

Choang !

Bình hoa vỡ

Roạt, Roạt, Roạt…

Những bông hồng xé rách cánh chọn giờ tận thế

Mong nhường cho cơ thể chút ẩm ướt hiếm hoi

còn sót lại

tất cả đều khô cháy cổ

khô cong

khô kiệt

khô rang

Trong cơn khát cháy cổ, khát nước, khát mưa, khát sự sống đến “khô cong khô kiệt khô rang” những cánh hoa hồng tự nguyện hiến mình “xé rách cánh chọn giờ tận thế” để nhường lại “chút ẩm ướt hiếm hoi còn sót lại” cho cái thân cũng đang cằn khô khát sống. Quên mình tận hiến, còn hình ảnh nào đẹp hơn ý nghĩa hơn thế nữa!

Mọi bài thơ đều bắt nguồn từ cảm xúc. Có thể nói đấy là giao điểm của đường thơ mà thi sĩ nào cũng đi qua, nhưng có thi phẩm kiến tạo trên nền cảm xúc, dẫn dắt bởi cảm xúc và cán đích là thỏa mãn cảm xúc lại có thi phẩm khởi phát từ cảm xúc băng trên đường ray lý trí và chạm đích tư tưởng cuối cùng. Mưa Đêm của Nguyễn Hoàng Đức là một điển hình cho trường hợp thứ hai. Sẽ không có cảm xúc nào lại tỉnh táo đến mức đẩy sự tận hiến huyền nhiệm của tạo hóa lên kịch trần khiến người đọc ám ảnh day dứt để đền trả cho những trái tim đang thổn thức ấy một khúc “thi ân” êm ái đến diệu kỳ.

“Rì rầm, Rì rầm, Rì rầm…

Bỗng những hòa thanh mơn man mát mẻ

Cùng bắt nhịp dạo trên các tầng nhà

Khúc thi ân cho những mái đầu bêu nắng

chân tóc cỗi cằn

khúc êm êm lan đi

vùng vằng trên các vòm cây giận dỗi

trách tình nhân đến muộn

khúc êm êm tỏa mênh mông

chìm sâu vào lồng phổi khát khao của

muôn vàn cây cỏ

đang rướn cổ rì rào

khúc tụng ca: ơn vũ lộ hồi sinh

Rào, Rào, Rào…

Tiếng gió quẫy vùng mình sũng ướt

Hoan hỉ lướt về nguồn

Trở theo bụi nước

Hà hơi cho núi đồi vẫn nằm phơi khát

Rì rầm, Rì rầm, Rì rầm…

Mưa êm gọi bình minh”

Theo mạch của bài thơ, cùng với sự tài hoa của người tạo tác nó, cảm xúc của ta dâng lên nghẹt thở trong sự hy sinh bức mình tận hiến của những cánh hoa rồi vỡ òa theo tiếng mưa rì rầm, êm êm, rào rào… hồi sinh từng tế bào hy vọng trong ta để “bắt nhịp dạo trên các tầng nhà”, để “lan đi”, để “tỏa ra mênh mông”, để “quẫy mình sũng ướt” “tụng ca ơn vũ lộ hồi sinh.” Sự hồi sinh ngấm vào đến lồng phổi, vào tận chân tóc và trong từng hơi thở giao hòa của muôn sự sống, hữu hình và vô hình. Hữu hình như cây cỏ, núi đồi. Vô hình như hy vọng khát khao. Tất cả được tắm mát tinh khôi, vô tình hay hữu ý, nhờ đức tận hiến kiệt cùng của những cánh hoa.

Ơn tận hiến lớn lao bao nhiêu thì sự đền trả cũng lớn lao đến đó.

“Nắng long lanh cù giỡn

Những bông hồng phô mình kín đáo

Đang bẽn lẽn lĩnh xướng lời cho vạn loài hoa:

Chúng ta không kéo tơ dệt sợi

Mà vẫn mặc vẻ đẹp kín đáo nhường nào!

Mấy chú chim non lon ton đùa giỡn trên cành

Uống những giọt nước rớt trên quần áo

Líu lo hòa theo giọng:

Còn chúng ta chẳng bao giờ gieo cấy

Mà vẫn luôn gặt lấy

Sự sống của mình từ cha Trời - mẹ Đất”

Màu nhiệm thay vũ trụ! Màu nhiệm thay cha Trời – mẹ Đất! Sự màu nhiệm đi vào thơ thật hồn nhiên, sống động. Giọng thơ trở về gần gũi, thân thương. Cái tài hoa của Nguyễn Hoàng Đức mà người khác có cố công cũng không dễ dàng nắm bắt hay học lỏm chính là nghệ thuật kiến tạo những hình ảnh thơ độc đáo, biến hóa, nhảy vọt từ cung bậc này sang cung bậc khác. Khi quay cuồng, khi tỉnh táo, khi lạnh lùng, khi gần gũi giản dị đến mức dễ thương hài hước như “nắng long lanh cù giỡn – Những bông hồng phô mình kín đáo…” Lại nữa, tài ở chỗ ngay cả trong sự gần gũi thân thuộc này cũng chở mang những phát hiện mới mẻ, lạ lùng: “Chúng ta không kéo tơ dệt sợi – Mà vẫn mặc vẻ đẹp kín đáo đến nhường nào!” và “chúng ta chẳng bao giờ gieo cấy – Mà vẫn luôn gặt lấy – Sự sống của mình từ cha Trời – mẹ Đất”

Tất cả không nằm ngoài sự huyền nhiệm của tạo hóa mà Đấng Sáng Thế đã dựng nên. Ai cũng biết điều này nhưng không phải ai cũng chỉ ra được một cách thi vị, bất ngờ, gần gũi đến thế. Cơn mưa mang quan niệm nhân sinh của thi nhân hiện rõ dần trên trang viết qua ba lần gà gáy. “Cúc cù, cúc cu, cúc cù…” tiếng gà vang lên dự báo một bình minh sáng sủa. Và tiếng gà ắt hẳn không dưng mà được đi vào trang viết, nhất là với một hồn thơ dạt dào lý trí như Nguyễn Hoàng Đức. Vâng, tiếng gà khua thức ban mai và tiếng gà cũng là dấu hiệu cũng như cầu nối dẫn ta đến với một đối tượng quan trọng bậc nhất mà thi sỹ còn để dành chưa cho ta diện kiến.

“Gà gáy lần thứ nhất,

Nói rằng: có Trời cao!”

“Gà gáy lần thứ hai,

Nói rằng: có Đất dày!”

“Gà gáy lần thứ ba

Nói rằng: Hãy làm Người!”

Thiên – Địa – Nhân, con người là trung tâm trong mối giao hòa Trời – Đất ấy bởi chính con người với những khả năng và sứ mệnh đặc biệt mà Đấng Sáng Thế ưu ái ban cho đã thực hiện cuộc hồi sinh cho những cánh hoa tận hiến.

“ta gom mấy bông hồng rớt xuống trong đêm khô hạn

thả chúng vào chiếc bình chưa một lần

ngửa cổ, đón từng giọt mưa trên mái rỏ

đền trả những cánh hoa cuộc hồi sinh

đêm qua chúng bứt lòng tận hiến”

Bằng một cử chỉ thản nhiên mà trân trọng, con người chủ động “đền trả” đức tận hiến của những cánh hoa khi:

“Rì rầm, Rì rầm…

Bầu trời hát cơn mưa trao tặng

Cúc cù, Cúc cu

Muôn loài hát khúc dâng mình

Âm thầm, Âm thầm…

Tâm hồn hát bài ca tận hiến.”

Tận hiến, tận hiến, tận hiến! Sự tận hiến mang lại một vũ điệu hồi sinh tuyệt đỉnh trong cơn mưa ào ào sự sống. Những cơn mưa không chỉ tắm mát muôn loài vạn vật mà còn tắm mát cho những tâm hồn dạt dào men sống của các thi sỹ. Tầm hơn một thế kỷ trước, cơn mưa cũng đã mang đến cho William Henry Davies – một nhà nổi tiếng xứ Walse – những cảm xúc ngọt ngào sâu lắng và có nét giao thoa trong cái nhìn tổng quát với bài thơ ta vừa đi qua theo chiều dọc.

The Rain (William Henry Davies)

“I hear leaves drinking rain;

I hear rich leaves on top

Giving the poor beneath

Drop after drop;

'Tis a sweet noise to hear

These green leaves drinking near.

And when the Sun comes out,

After this Rain shall stop,

A wondrous Light will fill

Each dark, round drop;

I hope the Sun shines bright;

'Twill be a lovely sight.”

Cơn mưa (William Henry Davies) – Lệ Hằng dịch

“Tôi nghe những chiếc lá đang uống lấy mưa

Tôi nghe những lá non dồi dào sức sống trên đọt cây

Trao tặng những lá già cỗi cằn bên dưới

Những giọt nước liên tiếp nối đuôi nhau;

Thật là một thanh âm ngọt ngào để lắng nghe

Những lá xanh đang uống gần nhau.

Và khi Mặt Trời ló dạng,

Sau khi cơn mưa này vội tạnh

Một vầng sáng diệu kỳ sẽ khỏa lấp

Từng giọt tròn tăm tối;

Tôi hy vọng Mặt Trời tỏa rạng

Sẽ mang lại một cảnh tượng yêu kiều.”

Những cơn mưa reo vũ khúc hồi sinh mang theo bên mình cái nắng long lanh diệu kỳ tụng ca sự sống. Khúc tụng ca ấy trong thơ Nguyễn Hoàng Đức là một bản hòa ca của những thanh âm dồn dập đến nghẹt thở. Ta thử nghe lại một lần những âm thanh ấy để thấy sự gấp gáp, khẩn trương của thi nhân.

“Ào, ào, ào…”

…tiếng gió heo may…

“Khò khè… khò khè…”

…giấc mơ ngạt thở…

Choang!

Bình hoa vỡ

Roạt, Roạt, Roạt…

Những bông hồng xé rách cánh…

Rì rầm, Rì rầm, Rì rầm…

tiếng mưa hát khúc thi ân cho muôn loài

Rào, Rào, Rào…

Tiếng gió quẫy vùng mình ướt sũng…

Cúc cù, Cúc cu, Cúc cù…

Cúc Cù, Cúc cu, Cúc cu cu…

tiếng gà gáy khua thức bình minh…

Bàn tay tạo tác của thi sỹ đã “kéo tơ dệt sợi” cho thi phẩm của mình bằng những âm thanh vọng từ cuộc sống, rất chân phương, thuần khiết. Nhưng, như chính Nguyễn Hoàng Đức đã nói trong Phím Thơ Rung, những thanh âm ấy “đập vách tâm hồn” vọng lại khúc tráng ca hồi sinh, tận hiến. Và, mỗi lần vọng là mỗi lần mở ra một bức tranh sống động với những nét thanh nét đậm, những mảng màu, những vết lồi lõm và cả những khoảng trống độc đáo mang sắc màu cái tôi bản thể của thi nhân.

“Thi trung hữu họa” “Thi trung hữu nhạc” đã được xem là bản chất của thi ca. Dù vật đổi sao dời đến đâu thì những giá trị cốt lõi cũng không thay đổi. Sóng Hồng từng nói “Thơ là thơ, đồng thời là họa, là nhạc, là chạm khắc theo một cách riêng.” Xét về những điểm trên, với Mưa Đêm, Nguyễn Hoàng Đức là một thi sỹ của triết lý, một họa sĩ, một nhà chạm khắc điêu luyện của những tác phẩm độc lạ và tỉ mẩn và đồng thời, nổi lên trên tất cả, là một nhạc sĩ biến tấu trên năm dòng kẻ viết ra bản hòa ca tận hiến đẩy những đôi chân lãng du say sưa trong vũ điệu hồi sinh.

Đà Nẵng, 11/07/2019

Lệ Hằng 

***MỜI BẠN ĐỌC THƠ***

MƯA ĐÊM

Nguyễn Hoàng Đức

Giấc ngủ thiếp vùi trong hoang mạc mùa đông

cạn kiệt

mang cơn khát của những lá vàng thoi thóp

bị rút máu xanh

mê mệt ngủ

ấp ủ sắc úa phai thành men hy vọng

Ào, Ào , Ào…

Xào xạc tiếng gió heo may

Cháy lòng trên những họng đá cào

khắc khổ

ùa về hớp lấy bụm sương giăng đang vắt kiệt

giọt lệ cuối cùng

bón sữa cho những mầm non dại cố ươm sự sống

của mình

trong cơn mơ thỏa khát mưa phùn

Khò khè… Khò khè…

Giấc mơ ngạt thở trong không khí đang cạn khô

những tia nước cuối cùng

Choang !

Bình hoa vỡ

Roạt, Roạt, Roạt…

Những bông hồng xé rách cánh chọn giờ tận thế

Mong nhường cho cơ thể chút ẩm ướt hiếm hoi

còn sót lại

tất cả đều khô cháy cổ

khô cong

khô kiệt

khô rang

Rì rầm, Rì rầm, Rì rầm…

Bỗng những hòa thanh mơn man mát mẻ

Cùng bắt nhịp dạo trên các tầng nhà

Khúc thi ân cho những mái đầu bêu nắng

chân tóc cỗi cằn

khúc êm êm lan đi

vùng vằng trên các vòm cây giận dỗi

trách tình nhân đến muộn

khúc êm êm tỏa mênh mông

chìm sâu vào lồng phổi khát khao của

muôn vàn cây cỏ

đang rướn cổ rì rào

khúc tụng ca: ơn vũ lộ hồi sinh

Rào, Rào, Rào…

Tiếng gió quẫy vùng mình sũng ướt

Hoan hỉ lướt về nguồn

Trở theo bụi nước

Hà hơi cho núi đồi vẫn nằm phơi khát

Rì rầm, Rì rầm, Rì rầm…

Mưa êm gọi bình minh

Cúc cù, Cúc cu, Cúc cù…

Mặt trời hồng êm ái hiện ra giữa chân mây ẩm lạnh

Như vầng môi

Hồi sinh trong một cốc nước tràn

ngoi lên

uống lấy mặt đất tinh khôi vừa tắm gội

Gà gáy lần thứ nhất,

Nói rằng: có Trời cao !

Cúc cù, Cúc cu, Cúc cu cu…

Nắng long lanh cù giỡn

Những bông hồng phô mình kín đáo

Đang bẽn lẽn lĩnh xướng lời cho vạn loài hoa:

Chúng ta không kéo tơ dệt sợi

Mà vẫn mặc vẻ đẹp kín đáo nhường nào!

Mấy chú chim non lon ton đùa giỡn trên cành

Uống những giọt nước rớt trên quần áo

Líu lo hòa theo giọng:

Còn chúng ta chẳng bao giờ gieo cấy

Mà vẫn luôn gặt lấy

Sự sống của mình từ cha Trời - mẹ Đất

Gà gáy lần thứ hai

nói rằng: có Đất dày !

Cúc cù, Cúc cu, Cúc cù…

Giấc ngủ của ta bừng dậy

Hồi sinh trong hơi thở ướt đẫm sự sống

muôn loài

cơn khát miền sa mạc hoang vu

uống đầy nước trời rót xuống trần gian

ta gom mấy bông hồng rớt xuống trong đêm khô hạn

thả chúng vào chiếc bình chưa một lần

ngửa cổ, đón từng giọt mưa trên mái rỏ

đền trả những cánh hoa cuộc hồi sinh

đêm qua chúng bứt lòng tận hiến

gà gáy lần thứ ba,

nói rằng: Hãy làm Người !

Rì rầm, Rì rầm…

Bầu trời hát cơn mưa trao tặng

Cúc cù, Cúc cu

Muôn loài hát khúc dâng mình

Âm thầm, Âm thầm…

Tâm hồn hát bài ca tận hiến.

Hà Nội, sau cơn mưa 05/01/1997