Nỗi ám ảnh mang tên: ý nghĩa cuộc đời
CÂU
HỎI NĂM THÁNG TRÔI
(thơ
Nguyễn Hoàng Đức)
---
ĐỔ
TỪ “MIỀN CAO TƯ TƯỞNG”
NỖI
ÁM ẢNH MANG TÊN: Ý NGHĨA CUỘC ĐỜI
TO
BE OR NOT TO BE, THAT IS THE QUESTION.
Lệ Hằng
***
Trước
khi dong buồm gọi gió ra khơi để đến khai phá một hòn đảo ngọc mới, hòn đảo
mang tên Câu Hỏi Năm Tháng Trôi, xin kính cẩn nghiêng mình trước đại văn hào nước
Anh Shakespear và xin được mượn một câu nói trong vở kịch Hamlet – một câu nói
nhức nhối đã đi vào lịch sử đấu tranh tư tưởng của loài người - để chúng ta,
trong một lúc, tạm gác mọi bon chen giữa dòng đời và cùng nhau nghĩ về câu hỏi
mang tính sống còn trong mỗi bước chân, trong mỗi dấu giày ta đang in trên con
đường dẫn ta về vĩnh cửu.
“To
be or not to be”, sống hay không sống, sống hay chỉ là tồn tại? Có lẽ không cần
phải cắt nghĩa cụ thể cứng nhắc vì từ “sống” trong từ điển của mỗi người sẽ có
khác nhau nhưng chắc chắn ai cũng đồng ý rằng “sống” không chỉ là quá trình
trao đổi chất, đợi cơ thể già đi rồi chết mà đó là một chuyến hành hương về bên
kia cuộc đời trong nỗ lực kiến tạo vết tích cho sự tồn tại của mình, lưu dấu sự
tồn tại đến ngày sau. Và như thế, ta bắt gặp sự đau đáu của Nguyễn Hoàng Đức
trong cuộc tìm kiếm rốt ráo ý nghĩa cuộc đời.
“Cuộc
đời
Năm
tháng trôi
Ta
có những gì?”
Câu
hỏi đơn sơ mà chạm đến tim khiến ta giật thót. Xuân Diệu từng viết “Là thi sĩ
nghĩa là ru với gió – Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây.” Trong chừng mực nào
đó, nhiều người vẫn xem đấy là một định nghĩa thật phiêu và thật kiêu cho từ
“thi sĩ”. Riêng với Nguyễn Hoàng Đức, những câu này là vô nghĩa bởi người thi
nhân ấy luôn khẩn trương gấp gáp tìm kiếm ý nghĩa cho sự có mặt của mình trên
Trái Đất. Và cái ý nghĩa đó không phải là vẽ ra một cõi mộng miên viễn, một thế
giới nghệ thuật đầy trăng và gió để mình làm ông hoàng trong đó mà ý nghĩa cuộc
đời, với ông, là nằm trên chính đôi chân cắm chắc vào đời, và bằng những trải
nghiệm máu thịt quằn quại trên từng tích tắc thời gian.
“Chuỗi
chuỗi thời gian
Ôi
những con thiêu thân
Chẳng
chịu ngừng
Xếp
hàng lớp lớp
Đi
vào
Ngọn
lửa vô tình vĩnh cửu
Thản
nhiên hiến tế thân mình
Trong
trò chơi thắp sáng cho đời !”
Hình
ảnh thời gian – một thứ tồn tại hiển nhiên mà không thể cầm, nắm, không thể sờ
- được khắc họa qua thơ sống động và rõ mồn một trong hình ảnh những con thiêu
thân. Vâng, chỉ có thiêu thân mới bất chấp nhảy vào “ngọn lửa vô tình” để lại
ám ảnh trong lòng người đọc.
Nỗi
ám ảnh thời gian dường như là nỗi ám ảnh chung của mọi con người, đặc biệt là
những con người có trái tim mẫn cảm như thi sĩ. Vì vậy ta có thể tìm thấy nỗi
ám ảnh này trong rất, rất nhiều thi phẩm. Có thể nói nỗi ám ảnh không hề mới,
nhưng cách mỗi người phản ứng, xoay vần với nó lại là điều mới lạ để ta đi sâu
khai phá và cảm nhận. Với Nguyễn Hoàng Đức, đấy là những trải nghiệm và suy tưởng
rờn rợn, rờn rợn vì lý trí và sự tỉnh táo của thi nhân.
Thời
gian trôi
Cuốn
chảy mọi dòng sông
tóc
đen
tóc
đỏ
tóc
vàng
ra
cửa biển nguồn cơn
bạc
trắng cuộc đời
Trắng
!
Trắng
tóc xanh
Trắng
hơi thở
Trắng
xương da
Và
tay ta có trắng một đời người?
Những
màu trắng làm lòng ta thấm lạnh. Những màu trắng của tang thương, của chia ly,
của quy luật cuộc đời. Mọi cuộc đời sẽ gặp nhau nơi cửa biển ấy và chung chia
màu trắng ấy, cho tóc, cho hơi thở, cho xương da, cho cuộc đời chỉ duy có một
điều là ai riêng nấy: “Và tay ta có trắng một đời người?” Câu hỏi đặt ra thật bất
ngờ, sửng sốt. Cuối cùng còn lại được gì? để lại được gì? hay “trắng một đời
người” hư ảo giữa thinh không? Sự day dứt không chỉ đến một lần, trong một khoảnh
khắc chơi vơi tự hỏi mà nó sống trong từng hơi thở, từng tế bào của thi nhân.
Nó giày vò, nó cào xé, nó cứa vào thịt da từng khắc từng giây và nó khiến thi
nhân được sống.
“Câu
hỏi day dứt trên mỗi dòng
Ta
viết !
Câu
hỏi vật mình mắc cạn tách chè
Ta
uống !
Câu
hỏi nhảy từ sợi tóc trắng vừa nhổ sang sợi
Tóc
xanh !
Câu
hỏi không chịu rũ mình trong nước tắm làn da
Ám
ảnh !”
Đến
với thơ Nguyễn Hoàng Đức là ta đến với một hồn thơ sục sôi trong từng tế bào sống,
mãnh liệt, khát khao, day dứt. Và đến với một thế giới với những hình ảnh thơ độc
đáo, quay cuồng, ám ảnh. Ông luôn mổ xẻ vấn đề đến tận tầng sâu nhất, cao nhất
của suy tưởng như trong:
“Những
câu hỏi cứ ùa về không dứt
Đòi
xem chứng chỉ của từng khắc thời gian
Đang
van nài nhập tịch
Vào
cuốn sách cuộc đời.”
Rõ
ràng và thống thiết! Như chính cuộc đời của thi nhân, luôn muốn rạch ròi đến từng
mi-li-mét sự thật, luôn muốn tận hiến đến nỗi có thể phơi trái tim hồng của
mình ra cho cuộc đời làm phép thử để lưu dấu một vết chân say mê, nhiệt thành.
Và, càng say mê càng khắc khoải với sự tàn phá của thời gian.
“Ôi
khắc nghiệt
Thời
gian !
Khoảnh
khắc nối khoảnh khắc
Dâng
lũ lượt
Như
muôn mọt cuộc đời
Gặm
nhấm ta
Trên
từng sợi tóc
Từng
mạch máu
Từng
đường gân thớ thịt
Ngươi
gặm nhấm tuổi trẻ
Của
ta
Gặm
cả đế giầy
Ta
đi
Trên
đường đời đi về vĩnh cửu
Thế
còn chưa đủ !
Ngươi
còn ăn ruỗng
Luôn
cả con đường
Ta
in dấu
Gặm
trơ sỏi đá
Da
thịt con đường
Đòi
xem
Ý
nghĩa nào tụ lại
Trên
ấn triện đế giầy ?”
Đáng
sợ thay sự gặm nhấm trong vô tình của thời gian. Thi sĩ đã dẫn ta vào một mê
cung hủy diệt mà ở đó ta cảm nhận được lưỡi hái của thời gian rê trên từng mạch
máu, từng sợi tóc, từng đường gân thớ thịt. Sự cảm nhận về xúc giác đã lên đến
tột cùng nhưng lưỡi hái ấy vẫn không tha. Nó lạnh lùng chĩa vào những giá trị của
ta, vào tuổi trẻ, vào đế giày, vào con đường để “gặm trơ” tất cả, để tàn phá tất
cả cho mục đích cuối cùng: “Ý nghĩa nào tụ lại – Trên ấn triện đế giầy?”
Thoát
ra khỏi những hãi hùng, ám ảnh cuối cùng ta nhận được một cái tát của thời gian
“Ý nghĩa nào tụ lại” trên đế giầy ta bỏ lại phía sau mình, vết tích nào cho sự
tồn tại của ta vượt qua được thử thách thời gian khi cuộc đời ta, nối tiếp trăm
vạn cuộc đời trước và dẫn bước trăm vạn cuộc đời sau, đã đi mãi về phía trước,
chìm khuất.
“Khi
vĩnh cửu nghiêng đầu khẽ hỏi
Ngươi
có đem theo ngày tháng đặt tên mình
Vào
vương quốc của ta chăng?”
Câu
thơ hay đến giật mình, hay đến nhức nhối, hay đến trân trối, hay đến nhốt ta
vào vòng suy tưởng không dừng, xoáy tròn xoáy tròn mãi câu hỏi về ý nghĩa cho
cuộc đời mình. Ta “có đem theo ngày tháng đặt tên mình” trước cửa luân hồi vào
vương quốc vĩnh cửu hay không? Há chăng đây là câu hỏi mà suốt đời ta dằn vặt,
suốt đời ta cố gắng trả lời và suốt đời ta tìm kiếm.
Ta
đã quá quen với những mẩu chuyện sau: một người nỗ lực cả cuộc đời tưởng rằng
ta có tất cả đến cuối nhìn lại hai tay mình lại ngã về không, hóa trắng. Hay, một
người tưởng mình chẳng được gì trong bữa tiệc cuộc đời nhưng chỉ với vài khoảnh
khắc ngắn ngủi ở cuối chặng đường đời lại tự thấy mình sống trọn, sống đầy một
kiếp. Câu thơ trên xứng đáng để được chép vào sổ ghi nhớ của tâm hồn làm kim chỉ
nam cho mọi cuộc đời.
Khao
khát “mang theo ngày tháng đặt tên mình” vào vĩnh cửu là khao khát đẹp đẽ bậc
nhất mà ai cũng có thể sở hữu. Targore trong The Gardener (Người làm vườn) bài
số 85 đã viết:
“Who are you,
reader, reading my poems a hundred years hence?
I cannot send
you one single flower from this wealth of the spring, one single streak of gold
from yonder clouds.
Open your
doors and look abroad.
From your
blossoming garden gather fragrant memories of the vanished flowers of a hundred
years before.
In the joy of
your heart may you feel the living joy that sang one spring morning, sending its
glad voice across a hundred years.”
“Bạn là ai? hỡi
người đang đọc thơ tôi sau một trăm năm?
Tôi không thể
gửi cho bạn một bông hoa đơn lẻ giữa mùa xuân rực rỡ này, một vệt sáng vàng đơn
lẻ trên đám mây đằng kia.
Hãy mở toang
cửa và nhìn ra vạn vật.
Hãy thu nhặt
từ chính khu vườn đang nở rộ của mình những kỷ niệm ngát hương của những bông
hoa đã tàn phai trăm năm về trước.
Trong sự reo
ca của trái tim bạn ắt sẽ cảm thấy niềm vui sống hát dạt dào một sớm mùa xuân,
gửi tiếng nói hân hoan băng qua một trăm năm có lẻ.”
(Lệ Hằng dịch)
Nhà
thơ, nhà viết kịch, triết gia Targore lúc ấy chỉ ước mơ đến một trăm năm sau tiếng
thơ, tiếng lòng ông vẫn được ngân lên trên môi người đọc. Đấy là cách để ông
“mang theo ngày tháng đặt tên mình” gửi vào mai sau trong niềm khao khát để lại
một “ý nghĩa” “trên ấn triện đế giầy” nơi con đường đi vào vĩnh cửu như thi
nhân Nguyễn Hoàng Đức đã và đang cố gắng làm.
Tụ
lại ở cuối thi phẩm Câu Hỏi Thời Gian Trôi là điểm chung của những tâm hồn lớn,
hay chính xác hơn là những nhà tư tưởng, chính là câu hỏi cuộc đời nhưng chẳng
phải hỏi vu vơ sắc sắc không không theo kiểu gió thổi mây bay ai rồi cũng chết
mà là một câu hỏi khổng lồ đổ xuống từ suối nguồn tư tưởng.
“Và
câu hỏi hạ thủy từ miền cao tư tưởng
Xuôi
muôn mạch máu rung lên
Đổ
xuống gót giầy
Nhức
nhối bàn chân, từng nhịp…”
Vâng,
đây là điểm sáng của bài thơ để ta nhận ra giá trị của câu hỏi cuộc đời mình.
Tư tưởng, chính tư tưởng sẽ dẫn dắt cuộc đời, chính tư tưởng sẽ là kim chỉ nam
định hướng cho trăm năm hữu hạn một kiếp người để cuối chặng đường trên ấn triện
đế giày ta bỏ lại phía sau sẽ mang một ý nghĩa.
“Cuộc
đời
Năm
tháng trôi
Ta
đã làm gì?”
Thi
phẩm mở ra với câu hỏi “ta có những gì” và kết thúc với “ta đã làm gì”. Vâng,
ta đã làm gì để ta có những gì?! Đây không thể là sự ngẫu nhiên mà là một cách
sắp xếp của một bậc thầy sáng tác bằng cả cảm xúc lẫn sự minh triết của mình.
Và
giờ đây, “ta đã làm gì?” không còn là câu hỏi dành riêng cho người viết nữa mà
đang xoáy vào lòng chúng ta, người đọc. Chúng ta đã mạo hiểm bước lên con thuyền
khai phá thi ca, cùng với thi nhân, chúng ta ngả nghiêng xuyên qua những vòng
xoáy suy tưởng cuộc đời và bây giờ đến lúc ta bước ra khỏi đó để tìm câu trả lời
cho chính mình bởi thi ca trên hết là là tiếng đồng vọng cho mọi cuộc đời, mọi
kiếp người.
Khi
vĩnh cửu nghiêng đầu khẽ hỏi
Ngươi
có đem theo ngày tháng đặt tên mình
Vào
vương quốc của ta chăng?
Lệ Hằng
Đà Nẵng, 29/6/2019
*******
CÂU
HỎI NĂM THÁNG TRÔI
Nguyễn
Hoàng Đức
Cuộc
đời
Năm
tháng trôi
Ta
có những gì?
Chuỗi
chuỗi thời gian
Ôi
những con thiêu thân
Chẳng
chịu ngừng
Xếp
hàng lớp lớp
Đi
vào
Ngọn
lửa vô tình vĩnh cửu
Thản
nhiên hiến tế thân mình
Trong
trò chơi thắp sáng cho đời !
Thời
gian trôi
Cuốn
chảy mọi dòng sông
tóc
đen
tóc
đỏ
tóc
vàng
ra
cửa biển nguồn cơn
bạc
trắng cuộc đời
Trắng
!
Trắng
tóc xanh
Trắng
hơi thở
Trắng
xương da
Và
tay ta có trắng một đời người ?
Trước
cửa luân hồi
Khi
vĩnh cửu nghiêng đầu khẽ hỏi
Ngươi
có đem theo ngày tháng đặt tên mình
Vào
vương quốc của ta chăng ?
Ôi
khắc nghiệt
Thời
gian !
Khoảnh
khắc nối khoảnh khắc
Dâng
lũ lượt
Như
muôn mọt cuộc đời
Gặm
nhấm ta
Trên
từng sợi tóc
Từng
mạch máu
Từng
đường gân thớ thịt
Ngươi
gặm nhấm tuổi trẻ
Của
ta
Gặm
cả đế giầy
Ta
đi
Trên
đường đời đi về vĩnh cửu
Thế
còn chưa đủ !
Ngươi
còn ăn ruỗng
Luôn
cả con đường
Ta
in dấu
Gặm
trơ sỏi đá
Da
thịt con đường
Đòi
xem
Ý
nghĩa nào tụ lại
Trên
ấn triện đế giầy ?
Cuộc
đời
Năm
tháng trôi
Ta
đã làm gì ?
Những
câu hỏi cứ ùa về không dứt
Đòi
xem chứng chỉ của từng khắc thời gian
Đang
van nài nhập tịch
Vào
cuốn sách cuộc đời.
Câu
hỏi day dứt trên mỗi dòng
Ta
viết !
Câu
hỏi vật mình mắc cạn tách chè
Ta
uống !
Câu
hỏi nhảy từ sợi tóc trắng vừa nhổ sang sợi
Tóc
xanh !
Câu
hỏi không chịu rũ mình trong nước tắm làn da
Ám
ảnh !
Và
câu hỏi hạ thủy từ miền cao tư tưởng
Xuôi
muôn mạch máu rung lên
Đổ
xuống gót giầy
Nhức
nhối bàn chân, từng nhịp:
Cuộc
đời
Năm
tháng trôi
Ta
đã làm gì ?
Hà Nội 16/01/1997
Nỗi ám ảnh mang tên: ý nghĩa cuộc đời
Reviewed by Lê Sính
on
8:29 PM
Rating:

No comments: